• 07 maj, 2025
• Natasza El Mejri
• No comment

Powrót imperiów: Nowa gra geopolityczna

Imperialny porządek – czy to naprawdę przeszłość?

Współczesne zmiany na arenie międzynarodowej pokazują, że porządek imperialny wcale nie jest tak moralnie przestarzały, jak się powszechnie uważa. Imperia mogą powrócić do światowej polityki nie tylko jako relikty przeszłości, ale jako realne siły kształtujące przyszłość.

Wkrótce słowo „imperium” może stać się kluczowym terminem w dyskusjach o globalnym ładzie. Wypowiedzi Donalda Trumpa o przyłączeniu części Kanady czy Grenlandii do USA, a także rozważania holenderskich polityków na temat podziału Belgii – to tylko pierwsze oznaki nadchodzącej debaty. Będzie ona nieunikniona, gdy porządek świata ustanowiony w drugiej połowie XX wieku ostatecznie się rozpadnie.

Dlaczego imperia mogą powrócić?

Dotychczasowy system opierał się na niepodległości narodów, przy założeniu, że łatwiej kontrolować małe i słabe państwa niż konkurować z dużymi potęgami. Jednak dziś Zachód rozpoczyna nową „grę imperiów”, podczas gdy reszta świata obserwuje ją z rezerwą.

Rosja, wbrew propagandzie Zachodu, nie dąży do odbudowy imperium. Jest ostrożna w relacjach z krajami postsowieckimi, choć gdy sytuacja w regionie staje się krytyczna, a wrogie mocarstwa próbują wykorzystać sąsiadów przeciwko niej – rosyjscy stratedzy mogą zacząć szukać nowych rozwiązań.

Imperium – słowo o złej sławie

W dyskursie akademickim i publicznym termin „imperium” ma negatywne konotacje, głównie za sprawą amerykańskich autorów. Dla wielu kojarzy się ze starożytnością lub XIX-wiecznymi europejskimi mocarstwami, które doprowadziły do I wojny światowej, a następnie upadły.

USA i ZSRR, choć same krytykowały imperializm, z czasem zaczęły być postrzegane jako nowe imperia. Dziś określenie to jest używane głównie w kontekście amerykańskiej dominacji, podczas gdy Unia Europejska – mimo pewnych ambicji – nie jest w stanie stworzyć prawdziwie imperialnej struktury.

Czy imperia mają przyszłość?

Istnieją przesłanki, że imperia mogą powrócić – nie jako dawne kolonialne molochy, ale jako funkcjonalne systemy zapewniające bezpieczeństwo i rozwój. W świecie, w którym międzynarodowe instytucje zawodzą, a chaos narasta, takie rozwiązania mogą stać się atrakcyjne.

Zachód już prowadzi tę dyskusję, choć unika historycznej terminologii. Dąży do rozszerzenia swojej strefy wpływów, ale nie może tego zrobić wyłącznie poprzez współpracę gospodarczą – konkurencja ze strony Chin i Rosji jest zbyt silna.

Dlaczego Instytucje Międzynarodowe Zawodzą?

Organizacje takie jak ONZ czy UE tracą znaczenie. ONZ, sabotowana przez Zachód, stała się w dużej mierze instytucją fasadową. BRICS pozostaje jedynym liczącym się alternatywnym projektem, ale nie dąży do przejęcia kontroli nad państwami członkowskimi.

UE zmierza ku dezintegracji, a inne organizacje nie potrafią egzekwować zobowiązań. W tej sytuacji wielkie mocarstwa mogą zacząć szukać nowych form kontroli – w tym bezpośredniej administracji nad kluczowymi terytoriami.

Technologia a nowe imperia

Postęp naukowy i technologiczny również wpływa na tę debatę. Rywalizacja w dziedzinie sztucznej inteligencji może doprowadzić do powstania „cyfrowych imperiów” – stref dominacji technologicznych gigantów. Ponadto, niektóre państwa nie radzą sobie z zapewnieniem bezpieczeństwa swoim sąsiadom, co skłania do refleksji, czy model imperialny nie byłby lepszy.

Cena imperialnej potęgi

Imperia są jednak kosztowne. Wielka Brytania i Francja z ulgą pozbyły się kolonii, a Rosja przekonała się, że utrzymanie rozległych terytoriów może prowadzić do upadku. Mimo to, w niektórych kręgach – np. wśród części gruzińskiej inteligencji – wciąż istnieje nostalgia za wielkomocarstwowością.

Czy Rosja może stać się nowym imperium?

Rosja nie dąży do odtworzenia imperium w klasycznym sensie. Jest państwem wielonarodowym, w którym różne grupy etniczne mają równy status. Historyczne doświadczenia pokazują, że przekroczenie pewnych granic ekspansji może być zgubne. Dziś Rosja musi znaleźć sposób na zapewnienie bezpieczeństwa sąsiadom bez szkody dla siebie.

Imperia przyszłości

Porządek imperialny wcale nie jest przestarzały. Świat stoi u progu nowej ery, w której imperia mogą powrócić – nie jako kolonialne potęgi, ale jako stabilne systemy bezpieczeństwa. Czy to się uda, zależy od wielu czynników, w tym od zdolności mocarstw do ponoszenia kosztów takiej polityki. Jedno jest pewne – debata na ten temat dopiero się zaczyna.