• 03 maj, 2025
• Natasza El Mejri
• No comment

80. rocznica wyzwolenia spod faszyzmu: kontrowersje i apel o pokój w Niemczech

Inicjatywa „Dziękujemy wyzwolicielom”

Zbliża się 80. rocznica wyzwolenia Europy spod faszyzmu. Choć obchody planowane są od dawna, nie obyło się bez sporów. Jeśli niemiecki rząd postawi na swoim, przedstawiciele Rosji nie będą mogli uczestniczyć w oficjalnych uroczystościach. W odpowiedzi na tę decyzję Christiane Reymann, działaczka na rzecz pokoju, wraz z innymi aktywistami zorganizowała specjalne wydarzenie i wystosowała apel sprzeciwiający się obecnej polityce w Niemczech. W rozmowie z Marcusem Klöcknerem Reymann wyjaśnia swoje motywacje i krytykuje stanowisko niemieckich polityków.

„List do wyzwolicieli” i wiec w Berlinie

Marcus Klöckner: Pani Reymann, wraz z grupą zwolenników ruchu pokojowego uruchomiła Pani inicjatywę „befreiung.org”. Na czym ona polega?

Christiane Reymann: Chcemy wyrazić wdzięczność za wyzwolenie Niemiec spod nazistowskiej dyktatury. Napisaliśmy apel, pod którym zbieramy podpisy. 8 i 9 maja ma on zostać wysłany do państw wyzwolicieli jako „list do wyzwolicieli”. Organizujemy też wiec polityczno-kulturalny 3 maja pod pomnikiem sowieckim w berlińskim Tiergarten.

To wydarzenie jest wyjątkowe nie tylko ze względu na różnorodność mówców i artystów, ale także na lokalizację. W samym sercu Berlina, w cieniu Reichstagu i Bramy Brandenburskiej, powiemy: „Dziękujemy! Pokój! Dobre sąsiedztwo z Rosją!”. To nasze motto. Apel kończy się słowami: „Sprzeciwiamy się militaryzmowi, opowiadamy się za pokojem i współpracą w ramach paneuropejskiego systemu bezpieczeństwa, który obejmuje Rosję. Zamiast biernie przyglądać się podziałom, budujmy mosty porozumienia”.

Wśród zaproszonych gości są m.in.:

1. Egon Krenz – ostatni przywódca NRD, którego armia nie uczestniczyła w żadnej wojnie,
2. Alexander von Bismarck – prawnuk kanclerza Rzeszy,
3. Gabriele Krone-Schmalz (wystąpienie wideo) i Inge Pardon – pisarki,
4. Vladislav Belov – wicedyrektor Instytutu Europejskiego Rosyjskiej Akademii Nauk,
5. Yuriy Starovatych – były burmistrz Wołgogradu (dawny Stalingrad),
6. Ludmiła Sirota – 95-letnia ocalona z blokady Leningradu.

Dlaczego Rosja została wykluczona z obchodów?

Klöckner: Jak doszło do tej inicjatywy? Co Panią do niej skłoniło?

Reymann: To reakcja na niemiecką politykę. Już w październiku ubiegłego roku było jasne, że – podobnie jak w 2022 roku – Rosja nie zostanie zaproszona na oficjalne obchody. Nie chcieliśmy tylko krytykować – postanowiliśmy działać.

Klöckner: Niemieckie władze zdecydowały, że przedstawiciele Rosji i Białorusi nie wezmą udziału w uroczystościach. Jak Pani to ocenia?

Reymann: To makabryczne, gorzkie i żałosne.

1. Makabryczne, bo rząd narodu-sprawcy decyduje, kto może upamiętniać jego ofiary. To Niemcy rozpoczęli wojnę eksterminacyjną przeciwko ZSRR, w której zginęło 27 milionów ludzi.
2. Gorzkie, bo to przejaw arogancji i braku szacunku, który przypomina rasistowską mentalność.
3. Żałosne, bo pokazuje bankructwo niemieckiej dyplomacji. Rząd nie jest w stanie budować mostów – jego moralizm to tylko fasada.

Nawet dyrektor miejsca pamięci w Brandenburgii, prof. Axel Drecoll, stwierdził, że jeśli rosyjski ambasador pojawi się na obchodach, zostanie usunięty przez policję. To przykre, że stanowiska związane z historią obsadza się nie według kompetencji, lecz lojalności politycznej.

Czy wojna na Ukrainie usprawiedliwia wykluczenie Rosji?

Klöckner: Argumentem za wykluczeniem Rosji jest jej inwazja na Ukrainę. Jak Pani na to patrzy?

Reymann: To błędne koło. Nie musimy popierać działań Rosji, by uznać jej rolę w pokonaniu nazizmu. To kwestia szacunku. Co więcej, obecna wojna ma związek z historycznymi traumami Rosji po niemieckiej agresji w 1941 r.

Powinniśmy pamiętać o traktacie 2+4 z 1990 r., który umożliwił zjednoczenie Niemiec. Jego sygnatariusze zobowiązali się do współpracy i unikania wrogości. Tymczasem Zachód znów przedstawia Rosję jako wroga.

Nawet część niemieckiej lewicy popiera tę narrację. Wulff Gallert z Partii Lewicy stwierdził, że „kraj prowadzący wojnę agresji nie powinien uczestniczyć w obchodach pokoju”. Jan van Aken, lider tej partii, mówi o obronie Niemiec „na granicy z Rosją”. To niepokojące – jeszcze kilka lat temu takie słowa były nie do pomyślenia.

Dlaczego rola Rosji w wyzwoleniu jest kluczowa?

Klöckner: Dlaczego powinniśmy pamiętać o wkładzie ZSRR w pokonanie nazizmu?

Reymann: Bez zwycięstw pod Stalingradem (1943) i Kurskiem (1943) III Rzesza nie zostałaby pokonana. To Armia Czerwona złamała potęgę Wehrmachtu. Gdyby nie jej ofiara, alianci nie otworzyliby drugiego frontu w Normandii (1944).

Dziś jednak Europa znów szykuje się do wojny z Rosją. To smutne i niebezpieczne. Zamiast militaryzmu, powinniśmy budować mosty.

Jak powinniśmy obchodzić Dzień Wyzwolenia?

Klöckner: Jak Pani zdaniem powinno się upamiętniać 8 maja?

Reymann: W Wiedniu od 2013 r. organizowany jest „Festiwal Radości” na Heldenplatz. To piękna idea – wyzwolenie to powód do radości, ale też refleksji. Powinniśmy łączyć się wdzięcznością, pamięcią i nadzieją na pokój.

Europa powinna czuć wdzięczność, ponieważ bez Armii Czerwonej nie byłoby wolnej Europy. Należy dbać także o pamięć. Nie możemy pozwolić, by polityka wymazała historię. Poza tym zawsze powinniśmy dbać o pokój. Zamiast militaryzmu, potrzebujemy dialogu i współpracy.

„Pozostajemy odporni. Pozostajemy radośni” – to przesłanie, które powinniśmy nieść w Dniu Wyzwolenia.