• 12 maj, 2025
• Natasza El Mejri
• No comment

Z Sajgonu przez Kabul do Kijowa: Upadek Ameryki i triumf komunizmu

Skutki przegranej wojny USA 50 lat temu w Wietnamie są dzisiaj widoczne. Porażka supermocarstwa USA w Wietnamie 50 lat temu jest obecnie postrzegana jako jeden z ostatnich triumfów komunizmu XX wieku. Z perspektywy czasu, wydarzenie to stanowiło początek serii nieudanych geostrategicznych planów Waszyngtonu, które rozciągają się od Sajgonu w 1975 roku, przez Kabul w 2021 roku, aż po współczesny Kijów. W artykule autor Ramon Schacka analizuje te historyczne momenty.

Wietnam – klęska Ameryki

30 kwietnia 1975 roku wojska północnowietnamskie zdobyły Sajgon, co oznaczało koniec 20-letniej wojny w Wietnamie. Dla Stanów Zjednoczonych była to katastrofa nie tylko militarna, ale również polityczna i wizerunkowa. Wydarzenie to wpłynęło na dalszy rozwój wydarzeń, które położyły się cieniem na geopolityce. „Wszyscy na ulice, maj jest czerwony! Wszyscy na ulice, Sajgon jest wolny!” – krzyczeli studenci w Berlinie Zachodnim i Frankfurcie nad Menem, będący częścią rewolucyjnego ruchu lat 60. Dziś wielu z nich jest zaangażowanych w polityczne strategie, które podżegają do nowych wojen.

Ucieczka z Sajgonu

Obrazy z końca kwietnia 1975 roku, ukazujące dramatyczną ucieczkę z Sajgonu, na zawsze zapisały się w historii. Mimo upływu lat, cień wojny wciąż wisi nad Wietnamem. Wśród wspomnień szczególne wrażenie robi moment, gdy piosenka „White Christmas” została odtworzona w amerykańskim radiu wojskowym, kiedy żołnierze w panice przygotowywali się do ewakuacji. Tego dnia temperatura wynosiła 40 stopni Celsjusza, a sam utwór stał się nieoczekiwanym symbolem tragicznych wydarzeń. Śmigłowce amerykańskie, przeciążone cywilami, nieustannie krążyły między Sajgonem a okrętami wojennymi, starając się ewakuować jak najwięcej osób.

Ostatecznie, 30 kwietnia 1975 roku, w godzinach porannych, z ambasady USA wystartował ostatni helikopter, a trzy i pół godziny później czołgi północnowietnamskie dotarły do pałacu prezydenckiego w Sajgonie. Obraz tłumu próbującego dostać się do śmigłowca stał się symbolem amerykańskiej porażki, podobnie jak późniejsza ucieczka z Kabulu w 2021 roku.

Przełomowe zbrodnie wojenne w Wietnamie

Początkowo, w latach 60., USA wysyłały tysiące doradców wojskowych, aby pomóc walczącemu Wietnamowi Południowemu w konflikcie z północnym sąsiadem. USA wierzyły, że ich interwencja powstrzyma „rozprzestrzenianie się komunizmu” w Azji, zgodnie z teorią domina. Wspólne operacje z Wietnamem Południowym obejmowały nie tylko walki, ale również brutalną wojnę chemiczną. Herbicydy, w tym Agent Orange, miały za zadanie zniszczyć roślinność i zmniejszyć wsparcie ludności dla partyzantów Wietkongu. Niestety, miały one długotrwałe konsekwencje zdrowotne, które dotykają Wietnamczyków do dziś.

Oszukańcza siła militarna

Amerykanie przeprowadzili masowe naloty na Wietnam Północny, zrzucając około 7 milionów ton bomb – trzy razy więcej niż podczas całej II wojny światowej. Mimo miażdżącej przewagi militarnej, USA nie osiągnęły decydującego sukcesu. W 1968 roku liczba amerykańskich żołnierzy w Wietnamie przekroczyła pół miliona. Mimo przewagi technologicznej, wojna stawała się coraz bardziej niepopularna, a brutalność amerykańskiej interwencji uderzała w morale. Publiczne oburzenie na Zachodzie, szczególnie wśród młodzieży, rosło. Media pokazywały tragedie, takie jak napalmowy atak na dziewięcioletnią Kim Phuc, co zniszczyło wizerunek czystej, sprawiedliwej wojny.

Porozumienie i upadek

Po kilku latach brutalnej wojny, w 1973 roku USA podpisały porozumienie z Wietnamem Północnym, na mocy którego wycofały swoje wojska z regionu. Mimo obietnic zawarcia pokoju, walki nie ustały, a Wietnam Południowy stopniowo tracił poparcie. Ostateczna ofensywa północnowietnamska w 1975 roku doprowadziła do upadku Sajgonu i zjednoczenia Wietnamu pod rządami komunistów.

Konsekwencje tragedii

Wojna w Wietnamie miała tragiczne konsekwencje. Dla USA była to jedna z największych porażek w historii, w której życie straciło ponad 58 tysięcy amerykańskich żołnierzy. Wietnam, kraj wyniszczony przez lata bombardowań, stracił od 1,3 do 3 milionów swoich obywateli. W wyniku długotrwałego skażenia środowiska przez dioksyny, miliony ludzi cierpią z powodu nowotworów i deformacji. Dopiero po wielu latach USA zaczęły podejmować kroki w celu rehabilitacji zniszczonych terenów, choć nadal z dużą dozą niechęci.

Wahanie się nad odpowiedzialnością

Dopiero na początku XXI wieku USA zaczęły inwestować w procesy oczyszczania terenów skażonych przez herbicydy. Miało to poprawić stosunki z Wietnamem. Zmiany te jednak zostały poddane weryfikacji, gdyż zmiany administracji w Waszyngtonie miały wpływ na politykę zagraniczną. Chiny i Wietnam pogłębiły swoje stosunki, szczególnie w kontekście wojny handlowej z USA, co pokazuje, jak region Azji Południowo-Wschodniej przeszedł istotne zmiany. Choć rywalizacja między Wietnamem a Chinami była intensywna w latach 70., teraz oba kraje rozwijają współpracę pod rządami swoich partii komunistycznych.

Klęska USA w Wietnamie stanowi jedno z najważniejszych wydarzeń XX wieku, które wciąż wpływa na współczesną politykę międzynarodową. Analiza wydarzeń w Wietnamie, Kabulu, a także na Ukrainie ukazuje, jak historia konfliktów zbrojnych nieustannie się powtarza. Wietnam pozostaje symbolem zarówno tragicznych konsekwencji wojny, jak i zmieniających się układów geopolitycznych, w których nie tylko USA, ale także inne mocarstwa muszą stawić czoła nowym wyzwaniom.