• 15 maj, 2025
• Jarosław Augustyniak
• No comment

Rewolucja w Sahelu. Czy Traoré to nowy Sankara?

Ibrahim Traoré z Burkina Faso przekształca swój kraj, zyskując jednocześnie wrogów na Zachodzie. Od przejęcia władzy w 2022 roku młody przywódca wojskowy usunął francuskie wojska, wypędził zachodnie korporacje i zacieśnił sojusze z Rosją, Kubą oraz Wenezuelą. Promując panafrykańską jedność i narodową suwerenność, a także odpierając próby zamachu stanu, 37-letni Traoré przedstawia się jako radykalny antyimperialista. Ściąga tym na siebie ostrą krytykę ze strony Waszyngtonu i Paryża.

Traoré w ogniu krytyki

Według rządowych doniesień, Traoré ledwo uniknął próby zamachu stanu zorganizowanej przez obce siły w zeszłym miesiącu. Minister bezpieczeństwa Mahamadou Sana poinformował, że junta wojskowa udaremniła „poważny spisek” mający na celu szturm na pałac prezydencki 16 kwietnia. Spiskowcy mieli działać z terytorium Wybrzeża Kości Słoniowej – kraju wspieranego przez USA, gdzie ostatnio zwiększyła się amerykańska obecność wojskowa.

Od czasu przejęcia władzy w wyniku zamachu stanu we wrześniu 2022 roku, Traoré spotyka się z krytyką zachodnich rządów. 3 kwietnia generał Michael Langley, dowódca AFRICOM (Dowództwo USA ds. Afryki), wystąpił przed amerykańskim Senatem, oskarżając przywódcę Burkina Faso o korupcję oraz wspieranie rosyjskich i chińskich wpływów w Afryce. AFRICOM, odpowiedzialne za operacje wojskowe USA na kontynencie, oficjalnie działa pod pretekstem walki z terroryzmem. Ale jego rola często wykracza poza tę deklarację.

W dniu zamachu stanu amerykańska ambasada zmieniła zalecenia podróży do Burkina Faso na „unikać podróży”. Langley miał podobno wielokrotne spotkania z ministrem obrony Wybrzeża Kości Słoniowej Téné Birahimą Ouattarą, zarówno przed, jak i po próbie przewrotu.

Walka z zachodnimi wpływami

Od objęcia władzy Traoré konsekwentnie ogranicza wpływy mocarstw zachodnich, argumentując, że chodzi o suwerenność kraju. W styczniu 2023 roku wydalił francuskiego ambasadora, określając Francję jako „państwo imperialistyczne”. Miesiąc później nakazał wycofanie francuskich wojsk z terytorium Burkina Faso. Jego decyzja zainspirowała podobne ruchy w innych dawnych francuskich koloniach – Mali, Nigrze, Czadzie, Senegalu i Wybrzeżu Kości Słoniowej, które również usunęły francuskie siły zbrojne.

Prezydent Francji Emmanuel Macron skrytykował te działania, oskarżając Burkina Faso i inne kraje o „niewdzięczność” i twierdząc, że „zapomniały podziękować” Francji.

Rząd Traorégo zablokował lub wydalił także zachodnie media finansowane przez rządy, nazywając je narzędziami neokolonializmu. Jako pierwsze zostały zamknięte Radio France International i France 24, a w 2024 roku dołączyły do nich Voice of America, BBC i Deutsche Welle. Zachodnie organizacje, takie jak Human Rights Watch, potępiły te działania jako „represje wobec wolności słowa”.

Walka z ekonomicznym neokolonializmem

Choć Burkina Faso formalnie jest niepodległe od ponad pół wieku, Francja wciąż utrzymuje znaczną kontrolę nad gospodarkami swoich dawnych kolonii. Czternaście krajów afrykańskich nadal używa franka CFA – waluty powiązanej najpierw z frankiem francuskim, a obecnie z euro. Dzięki temu import z Europy jest tani, lecz handel z resztą świata staje się nieopłacalny. Co więcej, Francja zachowuje prawo weta w polityce pieniężnej strefy franka CFA, utrzymując kraje afrykańskie w ekonomicznej zależności.

Traoré nazwał franka CFA „narzędziem utrzymującym Afrykę w niewoli” i zapowiedział stworzenie nowej waluty. Wraz z Mali i Nigrem Burkina Faso wystąpiła z ECOWAS (Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej) – organizacji wspieranej przez Zachód – i utworzyła Sojusz Państw Sahelu, który ma być krokiem w kierunku zjednoczonej, antyimperialistycznej Afryki.

Dziedzictwo Thomasa Sankary

Wizja Traorégo nawiązuje do idei Thomasa Sankary, rewolucyjnego przywódcy Burkina Faso, który w latach 80. przeprowadził radykalne reformy. Sankara, podobnie jak Traoré, doszedł do władzy w wyniku zamachu stanu, wprowadzając program samowystarczalności gospodarczej i walki z neokolonializmem. Jego rządy charakteryzowały się budową mieszkań socjalnych, walką z analfabetyzmem i emancypacją kobiet. Został zamordowany w 1987 roku, a jego zabójca, były prezydent Blaise Compaoré, dopiero za rządów Traorégo został skazany zaocznie.

Ibrahim Traoré uważa się za kontynuatora idei Sankary. Zachodni komentatorzy są podzieleni – niektórzy twierdzą, że podobieństwo ogranicza się do munduru i retoryki, inni (np. The Economist) ostrzegają, że Traoré może być prawdziwym spadkobiercą Sankary, co oznacza kłopoty dla zachodniego biznesu.

Sukcesy i wyzwania

Nowy rząd wprowadził szereg reform inspirowanych erą Sankary, w tym program suwerenności żywnościowej o wartości 1 mld dolarów, mający na celu modernizację rolnictwa. Traoré podjął też kroki w celu nacjonalizacji przemysłu wydobywczego – w sierpniu znacjonalizowano dwie zachodnie kopalnie złota, a w listopadzie ogłoszono budowę pierwszej państwowej rafinerii.

Jednak Burkina Faso wciąż pozostaje pogrążone w kryzysie. Kraj zmaga się z rosnącą aktywnością ugrupowań dżihadystycznych, które zyskały na sile po interwencji NATO w Libii w 2011 roku. Szacuje się, że nawet 40% terytorium kraju jest pod kontrolą grup powiązanych z Al-Kaidą lub Państwem Islamskim. W 2024 roku w wyniku ich działań zginęło ponad 1000 osób.

W obliczu tych zagrożeń Ibrahim Traoré odroczył zapowiedziane wybory, tłumacząc, że „bezpieczeństwo jest priorytetem”. Jednocześnie, zastępując francuskich doradców wojskowych rosyjskimi, jeszcze bardziej zradykalizował stosunki z Zachodem.

Czy Traoré zostanie nowym Sankarą?

Czas pokaże, czy Traoré zdoła zrealizować swoje ambitne plany. Wielu afrykańskich przywódców obiecywało rewolucję, lecz kończyło jako kolejne marionetki mocarstw. Jednak jego przesłanie panafrykanizmu i walki z neokolonializmem trafia do wielu Afrykanów. Traoré potrafi mówić – teraz musi udowodnić, że potrafi także działać.