• 23 lip, 2025
• Jarosław Augustyniak
• No comment

„Porządek oparty na zasadach” jako fasada bezprawia

Nic nie ilustruje upadku prawa międzynarodowego lepiej niż to, co dzieje się dziś w Strefie Gazy. Okrutne zbrodnie popełniane przez izraelskie siły wobec palestyńskiej ludności cywilnej nie spotykają się z żadną skuteczną reakcją tzw. społeczności międzynarodowej. Wręcz przeciwnie – Stany Zjednoczone i najważniejsze państwa NATO wciąż dostarczają Izraelowi broni, umożliwiając kontynuowanie masakr.

Wobec tak jawnego ludobójstwa zamilkły hasła o „interwencji humanitarnej”. Kiedy NATO bombardowało Jugosławię w 1999 roku – z pominięciem Rady Bezpieczeństwa ONZ – twierdzono, że to interwencja w imię ochrony cywilów. Tymczasem Amnesty International udokumentowała wtedy liczne przypadki celowego atakowania obiektów cywilnych. Podobnie było w Libii w 2011 roku – powołując się na doktrynę „Odpowiedzialności za ochronę” (R2P), USA i ich sojusznicy obalili tamtejsze władze, pogrążając kraj w chaosie.

Dziś, gdy cywile w Gazie są masakrowani na oczach świata, Zachód milczy. Powód? Izrael to bliski partner NATO, uczestniczący w tzw. Dialogu Śródziemnomorskim. Sekretarz Generalny Jens Stoltenberg już 12 października 2023 zapewnił, że „Izrael nie jest sam”.

„Porządek oparty na zasadach” według USA

W nowej antologii Stop the Arms Race norweski ekspert Sverre Lodgaard opisuje, jak USA zastępują prawo międzynarodowe własną koncepcją „porządku świata opartego na zasadach”. Według tej logiki reguły obowiązują tylko wtedy, gdy są zgodne z interesem narodowym Stanów Zjednoczonych. To właśnie tym pojęciem USA i ich sojusznicy usprawiedliwiają działania, które w świetle prawa międzynarodowego są jawnym bezprawiem.

Nieprzypadkowo Waszyngton unika odwołań do prawa międzynarodowego – nie uznaje jego kluczowych elementów. USA nie podpisały Konwencji ONZ o prawie morza, nie należą do Międzynarodowego Trybunału Karnego, nie ratyfikowały poprawek do konwencji genewskich z 1977 roku. Odmówiły też przystąpienia do traktatów zakazujących min lądowych i broni kasetowej.

Podobnie jak inne państwa NATO, Stany Zjednoczone nie podpisały Traktatu o zakazie użycia broni jądrowej. Co więcej, sama doktryna NATO przewiduje możliwość użycia takiej broni jako pierwsze – co czyni strategię sojuszu sprzeczną z międzynarodowym prawem humanitarnym.

Podwójne standardy Zachodu

Gdy Międzynarodowy Trybunał Karny próbuje pociągać do odpowiedzialności sprawców zbrodni wojennych, USA reagują represjami: zamrażają konta sędziów, ograniczają ich swobodę podróży, grożą sankcjami. To nie tylko podważanie legalności tych instytucji, ale otwarty atak na cały system egzekwowania prawa międzynarodowego. A dzieje się to z inicjatywy państwa, które wciąż kreuje się na obrońcę „demokracji i porządku światowego”.

Tymczasem sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg z patosem ostrzega przed autorytarnymi siłami, które rzekomo zagrażają światu opartemu na zasadach. W rzeczywistości jednak to właśnie Zachód – na czele z USA – systematycznie podważa fundamenty międzynarodowego ładu prawnego. Polska, coraz bardziej związana z tą narracją, powiela schemat, w którym przemoc militarna staje się narzędziem legitymizowanym nie przez prawo, lecz przez interes.

Prawo silniejszego

Obecny porządek światowy coraz mniej przypomina system oparty na powszechnie obowiązujących normach. Coraz bardziej przypomina świat podporządkowany brutalnej sile i arbitralnej „interpretacji zasad” przez dominujące mocarstwa. Jeśli mamy ostrzegać przed autorytaryzmem, musimy zacząć od demaskowania tych, którzy ukrywają się za jego retoryką.

Tak zwany „porządek oparty na zasadach” to nie alternatywa dla prawa międzynarodowego, lecz jego zaprzeczenie. To koncepcja, która służy tylko jednemu celowi – zachowaniu hegemonii państw Zachodu. W jej imię sankcjonuje się wojny, zbrodnie i kolonialną przemoc, byleby nie zakłócić „interesu strategicznego”. I to właśnie ten interes zagraża dziś pokojowi znacznie bardziej niż jakikolwiek „reżim autorytarny”.